Konferencja "Przyszłość bibliotek szkolnych"

W środę, 16 czerwca 2010 r. odbyła się w siedzibie ZG ZNP w Warszawie konferencja „Przyszłość bibliotek szkolnych” zorganizowana przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich oraz Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich.

W konferencji wzięli udział m.in. Krystyna Szumilas, wiceminister edukacji, poseł Jerzy Wenderlich, wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu, poseł Artur Ostrowski oraz przedstawiciele ministerstwa kultury, SBP i TNBSP. ZNP reprezentowali Sławomir Broniarz, prezes Związku oraz Krzysztof Baszczyński, wiceprezes ZG ZNP.

Konferencja poświęcona była zagrożeniom, jakie pojawiły się w związku z działaniem niektórych samorządów (m.in. Wrocławia i Jarocina), polegających na zamykaniu szkolnych bibliotek i łączeniu ich z placówkami publicznymi.

- Sprawa zaczęła się od Jarocina, który zlikwidował szkolne biblioteki, ale niestety to nie jest jedyna gmina, gdzie to niekorzystne zjawisko występuje – mówił prezes ZNP. Przypomniał, że Związek interweniował w sprawie szkolnych bibliotek w ministerstwie edukacji, kultury, a także u premiera i Rzecznika Praw Dziecka oraz u wojewodów i kuratorów oświaty. To przeniosło debatę na forum Sejmu – mówił. – Będziemy nadal zabiegać o zatrzymanie procesu likwidacji szkolnych bibliotek i łączenia ich z publicznymi placówkami – podkreślił.

- Aby uniknąć w przyszłości takiej sytuacji, musi się zmienić prawo oświatowe – mówił wiceprezes Baszczyński, który przedstawił propozycję - przygotowaną przez ZNP, SBP i TNBSP – nowelizacji ustawy o systemie oświaty.

Autorzy projektu chcą, by w ustawie zapisano, że szkoła ma obowiązek zapewnić dostęp uczniom do biblioteki szkolnej - centrum informacji oraz że biblioteka ta ma być czynna w godzinach pracy szkoły. Zaproponowali także, aby biblioteka szkolna po godzinach pracy mogła pełnić funkcję biblioteki publicznej w tych miejscowościach, gdzie nie ma publicznej placówki. W projekcie zapisano także, że w przypadku takiego rozwiązania, pierwszeństwo w zatrudnieniu w tych bibliotekach będą mieli nauczyciele-bibliotekarze z odpowiednim przygotowaniem.

Projekt nowelizacji, dzięki posłowi Ostrowskiemu, trafił już jako projekt poselski do Marszałka Sejmu.

- Chcemy, by uczniowie mieli dostęp do książek, ale zależy nam też na tym, aby książki były dostępne dla lokalnej społeczności – mówiła wiceminister Krystyna Szumilas. Projektu nowelizacji nie chciała komentować. Powiedziała, że przyjdzie na to czas po wnikliwym zapoznaniu się z dokumentem.

Uczestnicy konferencji rozmawiali także o standardach pracy biblioteki szkolnej i jej roli we współczesnym świecie. (mk)

Art. 1.

W ustawie z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany :

1)    Art. 67 otrzymuje brzmienie:
„1. W celu realizacji zadań statutowych szkoła publiczna ma obowiązek zapewnić uczniom:
1)    pomieszczenia do nauki z niezbędnym wyposażeniem;
2) bibliotekę szkolną - centrum informacji.

2. W celu realizacji zadań statutowych szkoła publiczna powinna ponadto zapewnić uczniom możliwość korzystania z:

1)    świetlicy;
2)    gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej;
3)    zespołu urządzeń sportowych i rekreacyjnych;
4)    pomieszczeń administracyjno-gospodarczych.

3. Wymagania określone w ust. 2 nie muszą być spełnione w szkołach dla dorosłych.”

2)    Po art. 67a dodaje się art. 67b w brzmieniu:
„Art. 67b. 1. W celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań edukacyjnych, w szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów, każda szkoła publiczna prowadzi bibliotekę szkolną – centrum informacji.
2. Biblioteka szkolna jest czynna dla uczniów w godzinach pracy szkoły, jednak nie krócej niż czas trwania zajęć lekcyjnych. Czas pracy biblioteki szkolnej określa statut.
3. Po godzinach pracy szkoły biblioteka szkolna może pełnić funkcję biblioteki publicznej w przypadku, gdy na terenie gminy nie funkcjonuje biblioteka publiczna.
4. W bibliotece, o której mowa w ust. 3 dyrektor szkoły zatrudnia nauczycieli bibliotekarzy lub może zatrudnić osoby, o których mowa w art. 7 ust. 1a i 1b.
5. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi w drodze rozporządzenia zasady funkcjonowania biblioteki szkolnej. „

Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
 

Biblioteka szkolna jest interdyscyplinarną pracownią szkolną, której najważniejszym zadaniem, oprócz kształtowania postaw czytelniczych, jest integracja procesu dydaktyczno-wychowawczego poprzez rozwijanie samodzielności myślenia uczniów, przygotowanie ich do samokształcenia oraz świadomego poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł. Biblioteka szkolna stanowi nieodłączną część szkoły, jest jej centrum dydaktycznym i multimedialnym. To tutaj najmocniej rozbudzane i rozwijane są indywidualne zainteresowania uczniów, pogłębiana jest ich wrażliwość kulturowa i społeczna. Nowoczesna biblioteka szkolna to naturalne laboratorium intelektualne młodego człowieka.

Podstawową funkcją biblioteki szkolnej jest współuczestnictwo w procesach wszechstronnie przygotowujących ucznia do życia w społeczeństwie. Funkcja kształcąca (edukacyjna) realizowana jest poprzez rozbudzanie i rozwijanie potrzeb czytelniczych i informacyjnych związanych z nauką szkolną i z indywidualnymi zainteresowaniami uczniów. Powinni być oni przysposabiani do wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną. Biblioteki szkolne mają wspierać również nauczycieli w ich pracy zawodowej i doskonaleniu własnym. Realizując funkcję wychowawczą, biblioteka szkolna stara się wpływać na potrzeby i poziom kompetencji czytelniczych swoich użytkowników, udzielać pomocy w przezwyciężaniu ich braku. Wspomaga również działania szkoły w realizacji programów profilaktycznych – na przykład profilaktyki prozdrowotnej, przeciwdziałaniu uzależnieniom, kształtowaniu postaw proekologicznych itp. Wspiera również rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, chociażby poprzez wskazywanie im literatury pedagogicznej. Biblioteka szkolna, dzięki możliwości gromadzenia piśmiennictwa reprezentującego różne punkty widzenia na określony temat, nie tylko wzbogaca tok pracy dydaktycznej, ale również skłania ucznia do dokonywania wyboru wśród tez przeciwstawnych, a następnie podejmowania własnej decyzji, co do dalszego postępowania. Realizując funkcję kulturalną, biblioteka szkolna stara się uczestniczyć w rozwijaniu życia kulturalnego uczniów i kształtowaniu umiejętności odbioru wartości kulturalnych oraz ich tworzeniu.

Bez dobrej biblioteki szkolnej niemożliwe jest zrealizowanie celów edukacyjnych szkoły. Dobra biblioteka musi być dobrze wyposażona tak, by zaspokajała rosnące potrzeby uczniów i nauczycieli. Tym należy tłumaczyć poczynione w ostatnich latach starania w sprawie informatyzacji bibliotek szkolnych. Niemałe środki, w tym europejskie, zostały wydane na tworzenie tzw. ICIM-ów (Internetowe Centrum Informacji Multimedialnej), przeszkolono kadrę, zainwestowano w wyposażenie. Dzięki ICIM-om uczniowie i nauczyciele nie tylko mogą korzystać z dostępnych informacji, ale także tworzyć w rozmaity sposób ich nowe zasoby, np. w postaci prezentacji multimedialnych, czy projektów opartych na konkretnym tekście, wykorzystując przy tym różne możliwości technik cyfrowych (skanowanie, iluminowanie za pomocą obrazów, tworzenie plików dźwiękowych itp.). W bibliotece szkolnej prowadzone są zajęcia, w trakcie których wykorzystywane są zgromadzone zbiory: książki, czasopisma, mapy, nuty, plansze, fotografie, nagrania na kasetach magnetofonowych i video, płytach CD, DVD i innych nośnikach elektronicznych.

Na bibliotekę szkolną nałożone zostały zadania zapisane w podstawie programowej. Za ich realizację odpowiadają nauczyciele – bibliotekarze. Są oni współodpowiedzialni za tworzenie w szkole właściwych warunków do zarządzania informacją i wiedzą oraz prowadzenia edukacji czytelniczej i medialnej, a także wspomaganie procesu budowania jakości pracy szkoły. Nauczyciele – bibliotekarze prowadzą z uczniami różnego rodzaju zajęcia czytelnicze, oprócz typowych lekcji bibliotecznych są to konkursy, warsztaty twórczości, wystawy, wycieczki do placówek kultury. Zgodnie z wymaganiami określonymi przez MEN, posiadają wyższe oni wykształcenie bibliotekarskie i z zakresu informacji naukowej oraz kwalifikacje pedagogiczne. Podobnie jak pozostali nauczyciele, bibliotekarze zobligowani są do systematycznego podnoszenia kwalifikacji oraz ustawicznego samokształcenia.
Biblioteka wraz z wypożyczalnią i czytelnią, wyposażona w dobry księgozbiór, z dostępnymi dla użytkowników komputerami, sprzętem odtwarzającym oraz miejscami do cichej pracy indywidualnej, powinna stanowić centrum dydaktyczne szkoły. Rozumienie jej roli jako tylko wypożyczalni świadczy o ignorancji i tkwieniu w świecie XIX-wiecznych przekonań, że „im więcej książek, tym lepsza biblioteka”.
Nie może istnieć szkoła, w której nie ma biblioteki. To nie jest przywilej, to cywilizacyjna konieczność. Dlatego też należy przeciwdziałać wszelkim próbom likwidacji bibliotek szkolnych, w tym również tym zakamuflowanym – przekształceniom w biblioteki publiczne. Zgłaszając powyższe poprawki do ustawy o systemie oświaty, chcemy w sposób jednoznaczny określić zadania szkoły w zakresie obowiązku prowadzenia biblioteki szkolnej – centrum informacji, jednej z pracowni szkolnych.

Współczesna biblioteka szkolna służy uczniom (oraz pozostałym użytkownikom – nauczycielom i rodzicom) nie tylko w czasie lekcji, ale także w czasie przerw, przed i po lekcjach. Powinni oni mieć jak najbardziej ułatwiony dostęp do jej zbiorów, niezależnie od tego, czy w szkole trwają lekcje, czy nie. Chcemy również, by w miejscowościach położonych na terenie gmin, w których nie ma ani jednej biblioteki publicznej, biblioteka szkolna mogła pełnić jej funkcję. Naszą intencją jest otwarcie bibliotek szkolnych na środowisko lokalne pozbawione możliwości korzystania z biblioteki publicznej, zgodnie z oczekiwaniami wielu samorządów, które poszukują możliwości optymalnego wykorzystania istniejących bibliotek szkolnych, ale jednocześnie ochrona odrębności i autonomii bibliotek szkolnych, związanej ze specyfiką ich pracy. Niedopuszczalne jest, by w oparciu o bazę, zasoby i kadrę bibliotek szkolnych, gminy czyniły oszczędności i ograniczały w ten sposób rozwój sieci bibliotek publicznych.