Trybunał Konstytucyjny: Karta Nauczyciela zgodna z konstytucją

W środę, 9 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodne z ustawą zasadniczą przepisy zobowiązujące gminy do stosowania Karty Nauczyciela w zakresie wynagradzania nauczycieli.

Komunikat Trybunału Konstytucyjnego po rozprawie dotyczącej zasad zatrudniania nauczycieli.

Zobowiązanie gminy do stosowania przepisów Karty Nauczyciela w zakresie wynagradzania nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach oświatowych nie narusza konstytucji.

9 czerwca 2010 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rady Gminy Stoszowice dotyczący zasad zatrudniania nauczycieli.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela w związku z art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty:

- jest zgodny z art. 16 ust. 2 i art. 166 ust. 1 konstytucji,
- nie jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 167 ust. 1 konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zadania oświatowe gminy, o których mowa w art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: u.s.o.), polegają na zapewnieniu w publicznych szkołach, przedszkolach i gimnazjach kształcenia, wychowania i opieki. Zadania te są obligatoryjnymi zadaniami własnymi gminy, co oznacza, że są wykonywane przez gminę samodzielnie, we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność i z własnych środków. Do zadań oświatowych gminy należy także wynagradzanie nauczycieli zatrudnionych w placówkach oświatowych prowadzonych przez gminę. Zasady wynagradzania nauczycieli zostały określone w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: KN). Państwo wspiera samorząd, uzupełniając jego dochody przeznaczone na realizację zadań oświatowych ustalaną corocznie w ustawie budżetowej częścią oświatową subwencji ogólnej.

Zdaniem wnioskodawcy, zobowiązanie gminy do stosowania przepisów KN w zakresie wynagradzania nauczycieli narusza zasadę równości wyrażoną w art. 32 konstytucji. Z uzasadnienia zarzutu nie wynika jednak, których podmiotów on dotyczy, a przyjęta przez wnioskodawcę  argumentacja nie zasługuje na uwzględnienie. Gmina nie ma bowiem legitymacji do występowania z wnioskiem w sprawie konstytucyjności regulacji przewidujących lepsze, w jej ocenie, traktowanie pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych placówkach oświatowych względem pracowników dydaktycznych zatrudnionych w palcówkach niepublicznych. Kolejny kierunek argumentacji nie odpowiada zaś przyjętemu w orzecznictwie TK rozumieniu zasady równości. Porównywanie sytuacji prawnej gmin oraz osób fizycznych i prawnych zakładających i prowadzących placówki oświatowe jest niemożliwe, gdyż nie są to podmioty podobne w rozumieniu art. 32 konstytucji. Zakwestionowana regulacja nie jest zatem niezgodna z art. 32 konstytucji.

Wnioskodawca zarzucił także, że zaskarżone przepisy naruszają art. 167 ust. 1 konstytucji, nakładający na ustawodawcę obowiązek zachowania odpowiedniej proporcji między wysokością dochodów gminy a zakresem przypadających jej zadań. Dla uznania, iż regulacja powodująca niekorzystny rezultat finansowy dla gmin jest niezgodna z art. 167 ust. 1 konstytucji, konieczne jest jednak wykazanie - na podstawie całościowej analizy wszystkich źródeł dochodów gminy - że w jej skutek gmina nie jest w stanie realizować swoich zadań własnych. Wnioskodawca nie spełnił tego warunku, a zatem zakwestionowane przepisy nie są niezgodne z art. 167 ust. 1 konstytucji.

Zdaniem wnioskodawcy, nałożenie na gminę obowiązku prowadzenia szkół w oparciu o KN narusza zasadę samodzielności gminy, wyrażoną w art. 16 ust. 2 konstytucji. Samodzielność gminy oznacza, że uczestniczy ona w sprawowaniu władzy publicznej w granicach przyznanej jej przez prawo i prawem chronionej samodzielności. Nie jest to jednak wartość absolutna i może podlegać pewnym ograniczeniom. Ograniczenia są dopuszczalne wyłącznie w formie ustawy i muszą znajdować uzasadnienie w konstytucyjnie określonych celach i wartościach. W analizowanej sprawie obowiązek stosowania KN do wynagradzania nauczycieli wynika z przepisów rangi ustawowej. Nie jest ograniczeniem samodzielności gminy, lecz dopuszczalną na gruncie art. 16 ust. 2 konstytucji konkretyzacją zadania gminy, uzasadnioną nadrzędnym celem, jakim jest zapewnienie powszechności oświaty publicznej, niemożliwe bez oparcia jej na jednolitych zasadach, w tym także w zakresie wynagradzania nauczycieli. W związku z tym zaskarżone przepisy są zgodne z art. 16 ust. 2 konstytucji.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 166 ust. 1 konstytucji, Trybunał uznał za niezasadne twierdzenia wnioskodawcy, że zakwestionowane przepisy zobowiązują gminę do zaspokajania potrzeb wyłącznie jednej grupy zawodowej, nie zaś ogółu jej mieszkańców. W ocenie Trybunału, realizując zadania oświatowe, gmina zaspokaja potrzeby - w tym wypadku edukacyjne - wspólnoty jej mieszkańców. Jednolite zasady wynagradzania nauczycieli są zaś jednym ze środków do realizacji tego zadania, gwarantującym odpowiedni poziom nauczania i możliwie równy dostęp do oświaty mieszkańców gminy, tworzących wspólnotę samorządową. Zakwestionowane przepisy są zatem zgodne z art. 166 ust. 2 konstytucji.

Trybunał przypomniał także, że orzekając jest związany granicami wniosku. Tym samym nie może uzupełniać wniosku, formułując samodzielnie argumenty przemawiające na rzecz niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Stanowiłoby to naruszenie wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zasady skargowości.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Rzepliński, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
 

Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński - przewodniczący
Mirosław Granat
Marek Kotlinowski - sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
protokolant: Krzysztof Zalecki,

po rozpoznaniu, z udziałem wnioskodawcy oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 9 czerwca 2010 r., wniosku Rady Gminy Stoszowice o zbadanie zgodności:

art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112, ze zm.) w związku z art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 32 w związku z art. 167 ust. 1, z art. 16 ust. 2 i art. 166 ust. 1 Konstytucji,

o r z e k a:

Art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, Nr 170, poz. 1218 i Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 17, poz. 95, Nr 80, poz. 542, Nr 102, poz. 689, Nr 158, poz. 1103, Nr 176, poz. 1238, Nr 191, poz. 1369 i Nr 247, poz. 1821, z 2008 r. Nr 145, poz. 917 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 1, poz. 1, Nr 56, poz. 458, Nr 67, poz. 572, Nr 97, poz. 800, Nr 213, poz. 1650 i Nr 219, poz. 1706) w związku z art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. Nr 42, poz. 273, Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280 i Nr 181, poz. 1292, z 2008 r. Nr 70, poz. 416, Nr 145, poz. 917, Nr 216, poz. 1370 i Nr 235, poz. 1618, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 31, poz. 206, Nr 56, poz. 458 i Nr 219, poz. 1705 oraz z 2010 r. Nr 44, poz. 250 i Nr 54, poz. 320):

a) jest zgodny z art. 16 ust. 2 i art. 166 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) nie jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 167 ust. 1 Konstytucji.

Ponadto p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417 oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.